| <?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?> |
| <!DOCTYPE manualpage SYSTEM "style/manualpage.dtd"> |
| <?xml-stylesheet type="text/xsl" href="style/manual.tr.xsl"?> |
| <!-- English Revision: 711521 --> |
| <!-- ===================================================== |
| Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org> |
| Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org> |
| ========================================================== --> |
| |
| <!-- |
| Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more |
| contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with |
| this work for additional information regarding copyright ownership. |
| The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0 |
| (the "License"); you may not use this file except in compliance with |
| the License. You may obtain a copy of the License at |
| |
| http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0 |
| |
| Unless required by applicable law or agreed to in writing, software |
| distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS, |
| WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied. |
| See the License for the specific language governing permissions and |
| limitations under the License. |
| --> |
| |
| <manualpage metafile="caching.xml.meta"> |
| |
| <title>Önbellek Kullanım Kılavuzu</title> |
| |
| <summary> |
| <p>Bu belge <module>mod_cache</module>, |
| <module>mod_disk_cache</module>, <module>mod_file_cache</module> |
| modülleri ve <a href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a> |
| için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil |
| olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve |
| yanlış yapılandırmalardan kaçınarak Apache’nin önbellekleme |
| özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p> |
| </summary> |
| |
| <section id="introduction"> |
| <title>Giriş</title> |
| |
| <p>Apache HTTP sunucusunun 2.2 sürümünden itibaren |
| <module>mod_cache</module> ve <module>mod_file_cache</module> modülleri |
| deneysel olmaktan çıkarılmış ve üretim amaçlı kullanılabileceğine karar |
| verilmiştir. Bu önbellekleme mimarileri gerek HTTP sunucusu gerekse |
| vekili olarak çalışmada HTTP işlemlerini hızlandırmak anlamında sunucuya |
| güç katarlar.</p> |
| |
| <p><module>mod_cache</module>, ortam sağlayıcı modülü olan |
| <module>mod_disk_cache</module> ile birlikte HTTP önbelleklemesini |
| akıllıca yerine getirir. İçeriğin kendisi önbellekte saklanırken |
| <module>mod_cache</module> içeriğin önbelleklenebilmesini denetim |
| altında tutan HTTP başlıkları ve seçenekleri ile ilgilenir. Yerel ve |
| vekalet edilen içeriğin her ikisinin de aynı anda işlem görmesi |
| sağlanabilir. <module>mod_cache</module>, vekalet edilen içeriğe, |
| devingen yerel içeriğe veya zamanla değişen yerel dosyalara erişimi |
| hızlandırma ihtiyacına yönelik olarak hem basit hem de karmaşık |
| önbellekleme yapılandırmalarını mümkün kılar.</p> |
| |
| <p><module>mod_file_cache</module> ise biraz daha temel ancak bazen daha |
| kullanışlı olabilen bir önbellekleme şekli ile ilgilenir. URL’lerin |
| önbelleklenebilmesini mümkün kılmanın karmaşıklığıyla boğuşmak yerine |
| <module>mod_file_cache</module>, dosyaların Apache’nin son başlatıldığı |
| zamanki durumlarını saklamak için dosyaların belleğe eşlenmek üzere ele |
| alınmasını sağlar. Böylelikle, <module>mod_file_cache</module>, çok sık |
| değişmeyen durağan yerel dosyalara erişim zamanını azaltmaya yardım |
| eder.</p> |
| |
| <p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> ve <directive |
| module="mod_file_cache">MMapStatic</directive> yönergeleri ile ilgili |
| bölümlerde anlatılanları saymazsak <module>mod_file_cache</module>, bu |
| belgenin asıl konusu olan <module>mod_cache</module> önbellekleme |
| mimarisine göre daha basit bir önbellekleme gerçeklenimidir.</p> |
| |
| <p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin |
| olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine |
| Eşlenmesi</a> ile <a href="content-negotiation.html">İçerik Uzlaşımı</a> |
| belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p> |
| |
| </section> |
| |
| <section id="overview"> |
| |
| <title>Önbelleklemeye Bir Bakış</title> |
| |
| <related> |
| <modulelist> |
| <module>mod_cache</module> |
| <module>mod_disk_cache</module> |
| <module>mod_file_cache</module> |
| </modulelist> |
| <directivelist> |
| <directive module="mod_cache">CacheEnable</directive> |
| <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive> |
| <directive module="mod_file_cache">MMapStatic</directive> |
| <directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> |
| <directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> |
| <directive module="core">UseCanonicalName</directive> |
| <directive module="mod_negotiation">CacheNegotiatedDocs</directive> |
| </directivelist> |
| </related> |
| |
| <p>Bir istek sonuçlanıncaya kadar <module>mod_cache</module> modülünde iki |
| aşamadan geçer. İlkinde <module>mod_cache</module> bir URL eşleme modülü |
| olarak çalışır ve URL önbellekteyse ve zaman aşımına uğramamışsa isteğin |
| doğrudan <module>mod_cache</module> tarafından sunulmasını sağlar.</p> |
| |
| <p>Yani isteğin sunumu sırasında, isteğin örneğin, |
| <module>mod_proxy</module> veya <module>mod_rewrite</module> tarafından |
| ele alınması gerekse bile bu yapılmaz. Önbelleklenen içerik ilk alındığı |
| haliyle sunulur.</p> |
| |
| <p>Eğer URL önbellekte yoksa, <module>mod_cache</module> isteği bir <a |
| href="filter.html">süzgece</a> tabi tutar. Apache içeriğin varlığını |
| saptamışsa içeriğin süzgeç tarafından sunulmasını sağladıktan sonra, |
| süzgeç içeriğin önbelleklenebileceğini saptamışsa gelecekte sunmak üzere |
| içeriği önbelleğe kaydeder.</p> |
| |
| <p>Eğer URL önbellekte bulunmuş fakat içeriğin zaman aşımına uğradığı |
| anlaşılmışsa süzgeç yine de eklenir fakat bu kez |
| <module>mod_cache</module> önbellekteki sürümün hala geçerli olup |
| olmadığını saptamak için kaynağın bulunduğu sunucuya bir koşullu istek |
| gönderir. Önbellekteki sürüm hala geçerliyse temel verileri güncellenir |
| ve istek önbellekten sunulur. Önbellekteki sürüm artık geçerli değilse, |
| önbellekteki sürüm silinir ve süzgeç güncel içeriği önbelleğe kaydeder |
| ve isteği oradan sunar.</p> |
| |
| <section> |
| <title>Önbelleğin Hızlandırılması</title> |
| |
| <p>Yerel içerik önbelleklendiği takdirde <directive |
| module="core">UseCanonicalName</directive> yönergesine <code>On</code> |
| değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış |
| olduduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin |
| önbellek anahtarının bir parçası olarak kullanılmasıdır. Yönergeye |
| <code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal |
| konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her |
| meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p> |
| |
| <p>Önbellekleme, URL’nin dosya ismine dönüştürülmesi aşamasında |
| gerçekleştiğinden önbelleklenen belgeler sadece URL isteklerine bir |
| yanıt olarak sunulurlar. <a href="howto/ssi.html">Sunucu Taraflı |
| İçerikleri</a> kullanmazsanız genellikle bunun fazla bir önemi |
| olmaz.</p> |
| |
| <example> |
| <!-- Bu içerik önbelleklenebilir. --><br /> |
| <!--#include virtual="/dipnot.html" --><br /> |
| <br /> |
| <!-- Bu içerik önbelleklenemez. --><br /> |
| <!--#include file="/bir/yol/dipnot.html" --> |
| </example> |
| |
| <p>Sunucu Taraflı İçerikleri kullanıyorsanız ve önbelleklemenin |
| sağladığı hız artışından da yaralanmak istiyorsanız içerik |
| yerleştirmek için <code>virtual</code> içerik türünü kullanınız.</p> |
| </section> |
| |
| <section> |
| <title>Zaman Aşımı Süreleri</title> |
| |
| <p>Önbellekli öğeler için öntanımlı zaman aşımı süresi bir saat olmakla |
| birlikte <directive module="mod_cache">CacheDefaultExpire</directive> |
| yönergesi kullanılarak bu değer kolaylıkla geçersiz kılınabilir. Bu |
| öntanımlı değer sadece içeriğin özgün kaynağı bir zaman aşımı süresi |
| veya son değişiklik tarihi belirtmediği takdirde kullanılır.</p> |
| |
| <p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de |
| <code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa |
| <module>mod_cache</module> zaman aşımı süresini <directive |
| module="mod_cache">CacheLastModifiedFactor</directive> yönergesinin |
| nasıl kullanıldığına bakarak saptar.</p> |
| |
| <p>Yerel içerik için, zaman aşımı süresini hassas olarak ayarlamak |
| gerekirse <module>mod_expires</module> kullanılabilir.</p> |
| |
| <p>Zaman aşımı süresinin üst sınırı <directive |
| module="mod_cache">CacheMaxExpire</directive> yönergesi ile |
| belirlenebilir.</p> |
| |
| </section> |
| |
| <section> |
| <title>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</title> |
| |
| <p>Önbellekteki içerik zaman aşımına uğrayıp, içerik sağlayıcıya veya |
| arka sunucuya özgün isteği aktarmak yerine ayrı bir istek yapılması |
| gereği Apache’nin şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p> |
| |
| <p>Bir istemcinin veya önbelleğin aynı içeriğin farklı sürümleri |
| arasında ayrım yapabilmesi için HTTP protokolü bazı başlık alanları |
| önerir. Örneğin, "Etag:" başlığıyla sunulan bir özkaynak için |
| "If-None-Match:" başlığıyla bir şartlı istek yapmak mümkün olduğu gibi |
| özkaynak "Last-Modified:" başlığıyla sunuluyorsa şartlı istek |
| "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılabilir, vesaire.</p> |
| |
| <p>Böyle bir şartlı istek yapıldığında yanıt koşulun içerikle eşleşip |
| eşleşmediğine bağlı olarak farklı olur. Eğer istek bir |
| "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılmışsa ve içerik istekte |
| belirtilen zamandan önce değiştirilmemişse kısa ve öz olarak bir "304 |
| Not Modified" (Bir değişiklik yok) iletisiyle yanıt verilir.</p> |
| |
| <p>Aksi takdirde bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi |
| sunulur.</p> |
| |
| <p>Önbellekleme ile ilgili şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci |
| olarak, böyle bir istek arkadaki sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de |
| aynıysa bunu saptamak kolay olur ve özkaynağın tamamını aktarma |
| külfetinden kurtulunur.</p> |
| |
| <p>İkinci olarak, şartlı istekler arka sunucuda normalden daha az |
| faaliyete sebep olur. Durağan dosyalar için bu genellikle |
| <code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya |
| boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir. |
| Böylelikle Apache yerel içeriği önbellekliyor olsa bile ve hatta |
| içerik zaman aşımına da uğrasa önbellekteki dosyada bir değişiklik |
| olmadığı takdirde içeriği önbellekten sunmak daha hızlı olacaktır. |
| Çünkü dosyayı önbellekten okumak, arka sunucudan okumaktan daha |
| hızlıdır (bu, bellekten okumayla diskten okumayı karşılaştırmak |
| gibidir).</p> |
| </section> |
| |
| <section> |
| <title>Neler Önbelleklenebilir?</title> |
| |
| <p>Evvelce bahsedildiği gibi Apache’de iki tür önbellekleme yapılır ve |
| bunlar farklı yöntemlerle çalışır. <module>mod_file_cache</module> |
| önbelleklemesinde dosyalar Apache başlatıldığı zamanki içerikle |
| saklanır. Bu modül tarafından önbelleğe alınmış bir dosya için istek |
| geldiğinde isteğin yolu kesilip önbellekteki dosya sunulur.</p> |
| |
| <p><module>mod_cache</module> önbelleklemesinde işler biraz daha |
| karışıktır. Bir isteğe hizmet sunulurken istenen içerik evvelce |
| önbelleklenmemişse önbellekleme modülü önce içeriğin |
| önbelleklenebilirliğine bakar. Bir yanıtın önbelleklenebilirliğini |
| belirleyen koşullar şunlardır:</p> |
| |
| <ol> |
| <li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <directive |
| module="mod_cache">CacheEnable</directive> ve <directive |
| module="mod_cache">CacheDisable</directive> yönergelerine bakınız.</li> |
| |
| <li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li> |
| |
| <li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li> |
| |
| <li>İstek bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa yanıt önbelleğe |
| alınmayacaktır.</li> |
| |
| <li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca |
| "Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya |
| "public" değerlerinden birini içermelidir.</li> |
| |
| <li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir |
| sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde |
| açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe yanıt içeriği |
| önbelleğe alınmayacaktır.</li> |
| |
| <li><directive module="mod_cache">CacheIgnoreNoLastMod</directive> |
| yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum |
| koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires" |
| başlıklarından en az birini içermesi gerekir.</li> |
| |
| <li><directive module="mod_cache">CacheStorePrivate</directive> |
| yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt |
| "private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde |
| yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li> |
| |
| <li>Benzer şekilde, <directive module="mod_cache" |
| >CacheStoreNoStore</directive> yönergesi kullanılmamışsa yanıt |
| "no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt |
| içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li> |
| |
| <li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir |
| yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li> |
| </ol> |
| </section> |
| |
| <section> |
| <title>Neler Önbelleklenmemeli?</title> |
| |
| <p>Kısaca, istek zamana aşırı bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa |
| HTTP uzlaşımıyla bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır.</p> |
| |
| <p>İçeriği istekçinin IP adresine bağlı olarak değişen veya her beş |
| dakikada bir değişikliğe uğrayan bir devingen içeriğe sahipseniz böyle |
| bir içerik asla önbelleğe alınmamalıdır.</p> |
| |
| <p>Diğer taraftan, içerik HTTP başlığındaki değerlere bağlı olarak |
| değişiyorsa içeriğin bir "Vary" başlığı kullanılarak akıllıca |
| önbelleklenmesi imkanı mevcuttur.</p> |
| </section> |
| |
| <section> |
| <title>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</title> |
| |
| <p>"Vary" başlıklı bir yanıt arka sunucudan istenirken |
| <module>mod_cache</module> tarafından alınmışsa akıllıca ele alınmaya |
| çalışılacaktır. Mümkünse, <module>mod_cache</module> gelecekte bu |
| içerikle ilgili isteklerin "Vary" başlıklı yanıtları olacağını |
| saptayacak ve önbellekten doğru içerikle yanıt verecektir.</p> |
| |
| <p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p> |
| |
| <example> |
| Vary: negotiate,accept-language,accept-charset |
| </example> |
| |
| <p><module>mod_cache</module> sadece accept-language ve accept-charset |
| başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p> |
| </section> |
| |
| </section> |
| |
| <section id="security"> |
| <title>Güvenlik Kaygıları</title> |
| |
| <section> |
| <title>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</title> |
| |
| <p><module>mod_cache</module> çoğunlukla bir karşı vekile sahip olmak |
| amacıyla kullanılır. Arka sunucunun sorgulanmasını gerektirmeyen tüm |
| istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Yerel |
| özkaynakların önbelleklenmesi söz konusu olduğunda Apache’nin güvenlik |
| modeli büyükçe bir değişikliğe uğrar.</p> |
| |
| <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında |
| taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <module>mod_cache</module>, |
| (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen |
| gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli |
| yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir |
| deyişle, eğer <module>mod_cache</module> bir kısım içeriği önbelleğe |
| almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten |
| sunulacaktır.</p> |
| |
| <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin |
| veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız. |
| Bunu <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive> |
| yönergesini veya <module>mod_expires</module> kullanarak |
| yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız |
| <module>mod_cache</module> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her |
| içeriği arabelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her |
| istemciye bunu sunacaktır.</p> |
| </section> |
| |
| <section> |
| <title>Yerel İstismarcılar</title> |
| |
| <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan |
| önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya |
| içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. Apache’yi |
| çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini |
| akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm |
| içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması |
| önerilir.</p> |
| |
| <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle |
| tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir. |
| <module>mod_disk_cache</module> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi |
| değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha |
| kolaydır.</p> |
| |
| <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle |
| karşılaştırıldığında daha yüksektir. <module>mod_disk_cache</module> |
| kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) Apache güvenlik |
| güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2) |
| Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini |
| Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p> |
| |
| </section> |
| |
| <section> |
| <title>Önbellek Zehirlenmeleri</title> |
| |
| <p>Apache bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek |
| zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır. |
| Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun arka sunucudan yanlış (ve |
| genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü |
| betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p> |
| |
| <p>Örneğin Apache’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS |
| önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan |
| Apache’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini |
| değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen |
| bir saldırı türüdür.</p> |
| |
| <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun |
| yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz). |
| Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği |
| tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı |
| istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık |
| dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p> |
| </section> |
| </section> |
| |
| <section id="filehandle"> |
| <title>Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</title> |
| |
| <related> |
| <modulelist> |
| <module>mod_file_cache</module> |
| </modulelist> |
| <directivelist> |
| <directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> |
| <directive module="mod_cache">CacheEnable</directive> |
| <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive> |
| </directivelist> |
| </related> |
| |
| <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde |
| bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte, |
| çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının |
| saklanması Apache’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. Apache’de tek türde |
| dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p> |
| |
| <section> |
| <title><code>CacheFile</code> yönergesi ile</title> |
| |
| <p>Apache’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli |
| <module>mod_file_cache</module> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı |
| önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık |
| dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda |
| önbelleklenmesi, <directive module="mod_file_cache" |
| >CacheFile</directive> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek |
| sağlanabilir.</p> |
| |
| <p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesi |
| belirtilen dosyanın Apache başlatıldığında açılmasını ve dosya için |
| yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını |
| sağlar.</p> |
| |
| <example> |
| CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html |
| </example> |
| |
| <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız |
| işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili |
| sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p> |
| |
| <p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesini |
| kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında isteğe |
| yansıtamazsınız. Apache dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle |
| sunar.</p> |
| |
| <p>Eğer Apache çalışırken dosya silinmişse Apache ilk başlatıldığındaki |
| haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya |
| içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık dosya |
| sisteminde görünmüyor olsa bile Apache durdurulup dosya tanıtıcıları |
| kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest |
| kalmayacaktır.</p> |
| </section> |
| </section> |
| |
| <section id="inmemory"> |
| <title>Sistem Belleğinde Önbellekleme</title> |
| |
| <related> |
| <modulelist> |
| <module>mod_file_cache</module> |
| </modulelist> |
| <directivelist> |
| <directive module="mod_cache">CacheEnable</directive> |
| <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive> |
| <directive module="mod_file_cache">MMapStatic</directive> |
| </directivelist> |
| </related> |
| |
| <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak |
| en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha |
| kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak |
| ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel |
| süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından |
| etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde |
| gerçekleşir.</p> |
| |
| <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli |
| şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla |
| sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim |
| sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu |
| değildir. Apache’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek |
| olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde |
| işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske |
| takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p> |
| |
| <section> |
| <title>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</title> |
| |
| <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi |
| dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir |
| özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar. |
| Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez |
| okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p> |
| |
| <example> |
| colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br /> |
| real 0m0.065s<br /> |
| user 0m0.000s<br /> |
| sys 0m0.001s<br /> |
| colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br /> |
| real 0m0.003s<br /> |
| user 0m0.003s<br /> |
| sys 0m0.000s |
| </example> |
| |
| <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya |
| çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha |
| güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p> |
| |
| <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu |
| önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz. |
| Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için |
| Apache’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu |
| çıkarılabilir.</p> |
| |
| <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği |
| zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde |
| önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya saklarken |
| dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı olmadığından bu |
| durum Apache’ye büyük yarar sağlar.</p> |
| </section> |
| |
| <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca |
| yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin |
| Apache tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar |
| vardır.</p> |
| |
| <section> |
| <title><code>MMapStatic</code> yönergesi ile</title> |
| |
| <p><module>mod_file_cache</module> modülü, bir durağan dosyanın |
| içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla) |
| belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <directive |
| module="mod_file_cache" >MMapStatic</directive> yönergesini sağlar. |
| Apache bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi |
| içeriğini kullanacaktır.</p> |
| |
| <example> |
| MMapStatic /usr/local/apache2/htdocs/index.html |
| </example> |
| |
| <p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesinde |
| olduğu gibi bu dosyalarda Apache başlatıldıktan sonra yapılacak bir |
| değişiklikten Apache’nin haberi olmayacaktır.</p> |
| |
| <p><directive module="mod_file_cache">MMapStatic</directive> yönergesi |
| ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla |
| yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. Apache’nin çocuk |
| süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını |
| yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük önem |
| taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske |
| takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p> |
| </section> |
| </section> |
| |
| <section id="disk"> |
| <title>Disk Üzerinde Önbellekleme</title> |
| |
| <related> |
| <modulelist> |
| <module>mod_disk_cache</module> |
| </modulelist> |
| <directivelist> |
| <directive module="mod_cache">CacheEnable</directive> |
| <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive> |
| </directivelist> |
| </related> |
| |
| <p><module>mod_disk_cache</module> modülü önbelleklemenin |
| <module>mod_cache</module> için disk üzerinde yapılmasını mümkün |
| kılar. Bbu önbellekleme akıllıca yapılır ve önbellekteki içerik |
| sadece geçerli kabul edildiği sürece sunulabilir.</p> |
| |
| <p>Modül bu amaçla genelde şöyle kullanılır:</p> |
| |
| <example> |
| CacheRoot /var/cache/apache/<br /> |
| CacheEnable disk /<br /> |
| CacheDirLevels 2<br /> |
| CacheDirLength 1 |
| </example> |
| |
| <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup |
| işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca |
| faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile |
| sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten |
| sunulmuş olacaklardır.</p> |
| |
| <section> |
| <title>Önbellekte Saklamanın Anlamı</title> |
| |
| <p><module>mod_disk_cache</module> öğeleri önbellekte saklamak için |
| istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok |
| sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol, |
| port ve varsa CGI argümanlarından oluşur.</p> |
| |
| <p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden |
| seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir. |
| Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir |
| özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde |
| saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla |
| yetinilmez ve içerik <directive |
| module="mod_disk_cache">CacheDirLevels</directive> ve <directive |
| module="mod_disk_cache">CacheDirLength</directive> yönergelerinin |
| değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p> |
| |
| <p><directive module="mod_disk_cache">CacheDirLevels</directive> |
| yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki |
| özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma |
| örneğine uygun olarak |
| <code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek |
| getirilebilirdi.</p> |
| |
| <p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek |
| dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının |
| büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur. |
| <directive module="mod_disk_cache">CacheDirLength</directive> |
| yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64 |
| alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu |
| sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz |
| olmadıkça <directive |
| module="mod_disk_cache">CacheDirLength</directive> için değer olarak |
| "1" belirtmenizi öneririz.</p> |
| |
| <p><directive module="mod_disk_cache">CacheDirLevels</directive> |
| yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası |
| dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2" |
| değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir. |
| 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık |
| olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p> |
| |
| <p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL |
| hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise |
| sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p> |
| |
| <p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir |
| ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait |
| çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p> |
| </section> |
| |
| <section> |
| <title>Disk Önbelleğinin Bakımı</title> |
| |
| <p><module>mod_disk_cache</module> zaman aşımına uğrayan önbellekli |
| içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı |
| hakkında bilgi vermez.</p> |
| |
| <p>Bunun yerine Apache önbellek içeriğini düzenli aralıklarla |
| temizleyebilmeniz için <program>htcacheclean</program> adında bir araç |
| içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun |
| üzerinde <program>htcacheclean</program>’i hangi sıklıkta |
| çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler |
| genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p> |
| |
| <p><program>htcacheclean</program> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir |
| artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli |
| aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde |
| <program>htcacheclean</program>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla |
| sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla |
| kopyanın çalışıyor durumda olmaması için |
| <program>htcacheclean</program>’in çalıştırılma aralığını iyi |
| belirlemek gerekir.</p> |
| |
| <p class="figure"> |
| <img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" |
| height="406" /><br /> |
| <a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>: |
| Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p> |
| |
| <p><module>mod_disk_cache</module> ne kadar önbellek alanı kullandığı |
| ile ilgili bir bilgi vermediğinden <program>htcacheclean</program>’in |
| bir temizlik sonrası yeterince büyük bir genişleme alanı kalacak |
| şekilde yapılandırılması önemlidir.</p> |
| </section> |
| |
| </section> |
| |
| </manualpage> |
