docs/manual/urlmapping.xml.tr - httpd - Git at Google

 <?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
 <!DOCTYPE manualpage SYSTEM "./style/manualpage.dtd">
 <?xml-stylesheet type="text/xsl" href="./style/manual.tr.xsl"?>
 <!-- English Revision: 1310494:1741874 (outdated) -->
 <!-- =====================================================
  Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
    Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
 ========================================================== -->

 <!--
  Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
  contributor license agreements.  See the NOTICE file distributed with
  this work for additional information regarding copyright ownership.
  The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
  (the "License"); you may not use this file except in compliance with
  the License.  You may obtain a copy of the License at

      http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0

  Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
  distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
  WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
  See the License for the specific language governing permissions and
  limitations under the License.
 -->

 <manualpage metafile="urlmapping.xml.meta">

   <title>URL’lerin Dosya Sistemi ile Eşleştirilmesi</title>

   <summary>
     <p>Bu belgede, bir istekte belirtilen URL’nin sunulacak dosyanın dosya
       sistemindeki yerini bulmak için Apache HTTP Sunucusu tarafından nasıl
       kullanıldığı açıklanmaktadır.</p>
   </summary>

 <section id="related"><title>İlgili Modüller ve Yönergeler</title>

 <related>
 <modulelist>
 <module>mod_actions</module>
 <module>mod_alias</module>
 <module>mod_dir</module>
 <module>mod_imagemap</module>
 <module>mod_negotiation</module>
 <module>mod_proxy</module>
 <module>mod_rewrite</module>
 <module>mod_speling</module>
 <module>mod_userdir</module>
 <module>mod_vhost_alias</module>
 </modulelist>
 <directivelist>
 <directive module="mod_alias">Alias</directive>
 <directive module="mod_alias">AliasMatch</directive>
 <directive module="mod_speling">CheckSpelling</directive>
 <directive module="core">DocumentRoot</directive>
 <directive module="core">ErrorDocument</directive>
 <directive module="core">Options</directive>
 <directive module="mod_proxy">ProxyPass</directive>
 <directive module="mod_proxy">ProxyPassReverse</directive>
 <directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookieDomain</directive>
 <directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookiePath</directive>
 <directive module="mod_alias">Redirect</directive>
 <directive module="mod_alias">RedirectMatch</directive>
 <directive module="mod_rewrite">RewriteCond</directive>
 <directive module="mod_rewrite">RewriteRule</directive>
 <directive module="mod_alias">ScriptAlias</directive>
 <directive module="mod_alias">ScriptAliasMatch</directive>
 <directive module="mod_userdir">UserDir</directive>
 </directivelist>
 </related>
 </section>

 <section id="documentroot"><title><code>DocumentRoot</code></title>

     <p>Yapılan bir isteğe hangi dosyanın sunulacağına karar verirken
       httpd’nin öntanımlı davranışı istek için URL yolunu (URL’den konak ismi
       ve port ayrıldıktan sonra kalan kısım) alıp bunu yapılandırma dosyasında
       <directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesi ile
       belirtilen dizinin sonuna eklemektir. Bu nedenle, <directive
       module="core">DocumentRoot</directive> altındaki dizinler ve dosyalar
       sitenin dışardan görünen temel belge ağacını oluştururlar.</p>

     <p>Örneğin, <directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesine
       <code>/var/http/html</code> atanmış olsun.
       <code>http://mesela.dom/balıklar/zargana.html</code> şeklindeki bir
       istek için istemciye <code>/var/http/html/balıklar/zargana.html</code>
       dosyası sunulur.</p>

     <p>httpd ayrıca, sunucunun birden fazla konak için istek kabul etmesini
       sağlayan <a href="vhosts/">sanal barındırmaya</a> da muktedirdir. Bu
       durumda her sanal konak için ayrı bir <directive module="core"
       >DocumentRoot</directive> belirtilebileceği gibi sunulacak içeriğin
       istekte bulunulan IP adresi veya konak ismine dayanarak devingen olarak
       saptanmasını sağlayabilen <module>mod_vhost_alias</module> modülüyle
       gelen yönergeler de kullanılabilir.</p>

     <p><directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesi
       yapılandırma dosyanızda ana sunucu için bir tane ve muhtemelen
       oluşturduğunuz her <a href="vhosts/">sanal konak</a> için de birer
       tanedir.</p>
 </section>

 <section id="outside"><title>Belge Kök Dizini Dışındaki Dosyalar</title>

     <p>Bazen dosya sisteminde doğrudan <directive module="core"
       >DocumentRoot</directive> altında bulunmayan dosyalara da erişim izni
       vermek gerekir. httpd’de bunu sağlamanın çeşitli yolları vardır. Unix
       sistemlerinde sembolik bağlar sayesinde dosya sisteminin farklı
       yerlerindeki dosyaları ve dizinleri <directive module="core"
       >DocumentRoot</directive> altındaymış gibi göstermek mümkündür.
       <directive module="core">Options</directive> yönergesine değer olarak
       <code>FollowSymLinks</code> veya <code>SymLinksIfOwnerMatch</code>
       atanmadıkça httpd olası güvenlik açıklarına karşı öntanımlı olarak
       sembolik bağları izlemez.</p>

     <p>Bundan başka, dosya sisteminin farklı parçalarını belge kök dizini
       altında göstermek için <directive module="mod_alias">Alias</directive>
       yönergesi de kullanılabilir. Örneğin,</p>

     <example>Alias /belgeler /var/http</example>

     <p>yapılandırması ile
       <code>http://mesela.dom/belgeler/dizin/dosya.html</code> URL’si için
       dosya sistemindeki <code>/var/http/dizin/dosya.html</code> dosyası
       sunulacaktır. Hedef dizindeki dosyaları birer <glossary ref="cgi"
       >CGI</glossary> betiği olarak imlemesi dışında <directive
       module="mod_alias" >ScriptAlias</directive> yönergesi de aynı şekilde
       çalışır.</p>

     <p>Biraz daha fazla esnekliğin gerektiği durumlarda  <glossary
       ref="regex">düzenli ifadelere</glossary> dayalı eşleşmeler sağlamak
       üzere <directive module="mod_alias">AliasMatch</directive> ve <directive
       module="mod_alias" >ScriptAliasMatch</directive> yönergelerinin gücünden
       yararlanılabilir. Örneğin,</p>

     <example>ScriptAliasMatch ^/~([a-zA-Z0-9]+)/cgi-bin/(.+)
       /home/$1/cgi-bin/$2</example>

     <p>satırı sayesinde <code>http://mesela.dom/~user/cgi-bin/betik.cgi</code>
       URL’si <code>/home/user/cgi-bin/betik.cgi</code> dosyası ile
       eşleştirilir ve dosya bir CGI betiği olarak çalıştırılırdı.</p>
 </section>

 <section id="user"><title>Kullanıcı Dizinleri</title>

     <p>Geleneksel olarak Unix sistemlerinde belli bir kullanıcının (örn,
       <em>birisi</em>) ev dizinine <code>~birisi/</code> şeklinde atıfta
       bulunulabilir. <module>mod_userdir</module> modülü bu özelliği site
       üzerinden kullanıcıların ev dizinlerindeki dosyaları kişisel sayfalar
       olarak sunmalarını sağlamak üzere kullanır. Örnek:</p>

     <example>http://mesela.dom/~birisi/dosya.html</example>

     <p>Güvenlik sebebiyle kullanıcıların ev dizinlerine doğrudan HTTP erişimi
       vermek uygun olmaz. Bu bakımdan, kullanıcının ev dizini altında HTTP
       erişimi verilecek dosyaların bulunduğu dizini belirtmek için <directive
       module="mod_userdir">UserDir</directive> yönergesi sağlanmıştır.
       Öntanımlı olan <code>Userdir public_html</code> yapılandırması ile
       yukarıdaki gibi bir URL kullanıcının ev dizini (<code>/etc/passwd</code>
       dosyasında belirtilir) <code>/home/birisi/</code> altında yer alan
       <code>/home/birisi/public_html/dosya.html</code> dosyası ile
       eşleşirdi.</p>

     <p>Ev dizininin yerinin <code>/etc/passwd</code> dosyasında belirtilmediği
       sistemlerde kullanılmak üzere <code>Userdir</code> yönergesinin başka
       kullanım şekilleri de vardır.</p>

     <p>Bazı kişiler (genellikle URL üzerinde <code>%7e</code> olarak
       kodlanması sebebiyle) "~" simgesini biçimsiz bulabilir ve kullanıcı
       dizinlerini imlemek için başka bir karakter kullanmayı tercih
       edebilirler. Bu işlevsellik <module>mod_userdir</module> tarafından
       desteklenmemektedir. Ancak, kullanıcı dizinleri düzgün şekilde
       yapılandırılmışsa istenen etki <directive
       module="mod_alias">AliasMatch</directive> yönergesi ile sağlanabilir.
       Örneğin, <code>http://mesela.dom/sayfalar/birisi/dosya.html</code>
       URL’si ile <code>/home/birisi/public_html/dosya.html</code> dosyasını
       eşlemek için <code>AliasMatch</code> yönergesi şöyle
       kullanılabilirdi:</p>

     <example>AliasMatch ^/sayfalar/([a-zA-Z0-9]+)(/(.*))?$
           /home/$1/public_html/$3</example>
 </section>

 <section id="redirect"><title>URL Yönlendirme</title>

     <p>Yukarıdaki bölümlerde açıklanan yapılandırma yönergeleri httpd’ye
       içeriği dosya sisteminin belli bir yerinden alıp istemciye göndermesini
       söyler. Bazen istemciye, istediği içeriğe farklı bir URL ile
       erişebileceğini ve bu URL için ayrı bir istek yapması gerektiğini
       bildirmek gerekir. Bu işleme <em>yönlendirme</em> adı verilir ve bu
       işlevsellik <directive module="mod_alias">Redirect</directive> yönergesi
       ile sağlanır. Örneğin, <directive module="core">DocumentRoot</directive>
       altındaki <code>/foo/</code> dizininin içeriğinin <code>/bar/</code>
       adında yeni bir dizine taşınması halinde istemciye yeni konumun
       bildirilmesi şöyle sağlanabilirdi:</p>

     <example>Redirect permanent /foo/
       http://mesela.dom/bar/</example>

     <p>Bu atama sayesinde <code>/foo/</code> ile başlayan URL yolları
       <code>mesela.dom</code> sunucundaki <code>/bar/</code> dizini altındaki
       içeriğe yönlendirilmektedir. Yönlendirmeyi aynı sunucu üzerinde yapmak
       zorunda değilsiniz, bu yönerge ile başka bir sunucuya da yönlendirme
       yapabilirsiniz.</p>

     <p>httpd ayrıca, yeniden yazma ile ilgili daha karmaşık sorunlara çözüm
       olarak <directive module="mod_alias">RedirectMatch</directive> diye bir
       yönerge daha sağlar. Örneğin bir sitenin baş sayfasını diğer isteklerden
       ayrı olarak farklı bir siteye yönlendirmek için yönergeyi şöyle
       kullanabilirsiniz:</p>

     <example>RedirectMatch permanent ^/$
       http://misal.dom/ilksayfa.html</example>

     <p>Bundan başka, bir sitedeki tüm sayfalara yapılan istekleri başka bir
       siteye geçici olarak yönlendirmek için şöyle bir şey yapabilirsiniz:</p>

     <example>RedirectMatch temp .*
       http://mesela.misal.dom/ilksayfa.html</example>
 </section>

 <section id="proxy"><title>Karşı Vekil</title>

     <p>httpd ayrıca, uzak sunuculardaki belgelerin yerel sunucunun URL
       alanına getirilmesini de mümkün kılar. Bu tekniğe HTTP sunucunun
       belgeleri uzak bir sunucudan alıp istemciye sunmasını sağlayarak bir
       vekil sunucu gibi davranması nedeniyle <em>ters vekalet</em> adı
       verilir. Belgelerin istemciye özkaynağın bulunduğu sunucudan
       geliyormuş gibi değilde doğrudan isteği yaptığı sunucudan geliyormuş
       gibi sunulması nedeniyle bu işlem normal vekaletten farklıdır.</p>

     <p>Aşağıdaki örnekte, istemci <code>/foo/</code> dizini altından bir belge
       istemekte, sunucu ise bu belgeyi <code>dahili.mesela.dom</code>
       üzerindeki <code>/bar/</code> dizininden alıp istemciye yerel sunucudan
       geliyormuş gibi sunmaktadır:</p>

     <example>
       ProxyPass /foo/ http://dahili.mesela.dom/bar/<br />
       ProxyPassReverse /foo/ http://dahili.mesela.dom/bar/<br />
       ProxyPassReverseCookieDomain dahili.mesela.dom harici.mesela.dom<br />
       ProxyPassReverseCookiePath /foo/ /bar/
     </example>

     <p><directive module="mod_proxy">ProxyPass</directive> sunucuyu uygun
       belgeleri alması için yapılandırırken <directive module="mod_proxy"
       >ProxyPassReverse</directive> yönergesi <code>dahili.mesela.dom</code>
       sunucusundan kaynaklanan yönlendirmeleri yeniden yazar, böylece bunların
       yerel sunucudaki yerleri belirlenmiş olur. Benzer şekilde,  <directive
       module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookieDomain</directive> ve
       <directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookiePath</directive>
       yönergeleri de arka sunucu tarafından atanan çerezleri yeniden yazar.</p>

     <p>Yalnız, belgelerin içindeki hiperbağların yeniden yazılmayacağına
       dikkat ediniz. Dolayısıyla, belge içinde
       <code>dahili.mesela.dom</code>’u ismiyle hedef alan mutlak hiperbağlar
       varsa bunlar istemci tarafından vekil sunucudan değil doğrudan
       <code>dahili.mesela.dom</code>’dan istenecektir. Bir sayfanın içindeki bu
       bağları (ve diğer içeriği) <module>mod_substitute</module> modülü
       kullanılarak istemciye sunuluyormuşçasına değiştirebilirsiniz.</p>

     <example>
       Substitute s/dahili\.mesela\.dom/harici.mesela.dom/i
     </example>

      <p>HTML ve XHTML’de hiperbağları daha bilgece yeniden yazabilen
       <module>mod_proxy_html</module> modülü de kullanılabilir. Yeniden
       yazılması gereken URL eşlemlerini oluşturmanızı sağlar, böylece karmaşık
       vekil senaryoları oluşturulabilir.</p>
 </section>

 <section id="rewrite"><title>Yeniden Yazma Motoru</title>

     <p>Daha güçlü ikameler gerektiğinde <module>mod_rewrite</module> modülü
       tarafından sağlanan yeniden yazma motoru işe yarayabilir. Bu modüldeki
       yönergeler sunulacak içeriğin yerine karar vermek için kaynak IP adresi,
       tarayıcı türü gibi isteğe özgü özellikleri kullanırlar.
       <module>mod_rewrite</module> modülü buna ek olarak isteğin nasıl ele
       alınacağına karar vermek için harici yazılımları ve veritabanlarını
       kullanabilir. Yeniden yazma motoru yukarıda değinilen üç eşleşme türünü
       de uygulayabilecek yetenektedir: Dahili yönlendirmeler (rumuzlar),
       harici yönlendirmeler ve vekalet. <module>mod_rewrite</module> modülü
       tarafından sağlanan yeteneklerin ayrıntılı açıklamaları ve bunların
       kullanım örnekleri ayrıntılı olarak <a href="rewrite/">mod_rewrite
       belgeleri</a>nde bulunmaktadır.</p>
 </section>

 <section id="notfound"><title>Dosya orada yok</title>

     <p>Kaçınılmaz olarak, dosya sisteminde mevcut olmayan dosyalar için de
       istek yapılacaktır. Bunun çeşitli sebepleri olabilir.  Bazı durumlarda
       bu, belgelerin yerlerininin değiştirilmesinin bir sonucu olabilir. Bu
       durumda yapılacak en iyi şey, istemciyi belgeyi yeni yerinden istemesi
       için bilgilendirmek amacıyla  <a href="#redirect">URL yönlendirmesi</a>
       kullanmaktır. Bu şekilde, içeriğin yeri değişse bile eski yer imlerinin
       ve hiperbağların çalışmaya devam edeceklerinden emin olabilirsiniz.</p>

     <p>"Dosya orada yok" ("File Not Found") hatalarının diğer bir bildik
       sebebi de URL’lerin hiperbağlarda veya doğrudan tarayıcıda kasıtlı ya da
       kasıtsız, yanlış yazılmasıdır. Bu tür sorunlarda yardımcı olması için
       httpd <module>mod_speling</module> (sic) adında bir modülle gelir. Bu
       modül etkin kılındığında htpd, "Dosya orada yok" ("File Not Found")
       hatalarının önünü kesip başka bir yerde benzer isimde bir dosya var mı
       diye bakar. Böyle bir dosya varsa, <module>mod_speling</module>
       istemciye dosyanın doğru yerini bildiren bir HTTP yönlendirmesi yollar.
       Benzer çok sayıda dosya varsa bunlar istemciye bir liste halinde
       sunulur.</p>

     <p><module>mod_speling</module> modülünün en yararlı özelliklerinden biri
       de dosya isimlerini harf büyüklüğüne duyarsız olarak arayabilmesidir.
       Dosya isimlerinde harf büyüklüğünün önemli olduğu Unix benzeri sistemler
       hakkında bilgisi olmayan kullanıcılara sahip sistemlerin kullanıcılarına
       bu büyük yarar sağlar. Fakat modülün URL düzeltmekten başka şeyler için
       de kullanılması, istemcilerden gelen neredeyse her isteğin URL
       yönlendirmesine konu olmasına sebep olarak sunucunun yükünü
       arttırabilir.</p>

     <p><module>mod_dir</module> modülü sanal URI'leri, onları sunan gerçek
       kaynağa eşlemekte kullanılan <directive module="mod_dir"
       >FallbackResource</directive> yönergesini içerir. Bir 'ön denetleyici'
       gerçeklerken <module>mod_rewrite</module> modülünün kullanılmasını
       sağlamak için çok kullanışlıdır.</p>

     <p>Yerinde bulunmayan içeriğin bulunması çabalarının tümü Apache’nin 404
       (Dosya orada yok) HTTP durum kodlu bir hata sayfası döndürmesine yol
       açar. Bu sayfanın içeriği <directive module="core"
       >ErrorDocument</directive> yönergesi ile denetlenebilir ve <a
       href="custom-error.html" >Hata Yanıtlarının Kişiselleştirilmesi</a>
       bölümünde anlatıldığı gibi oldukça esnek bir şekilde
       kişiselleştirilebilir.</p>
 </section>

 <section id="other"><title>Diğer URL Eşleme Modülleri</title>

 <!-- TODO Flesh out each of the items in the list below. -->

     <p>URL eşlemede kullanılabilecek diğer modüller:</p>

     <ul>
     <li><module>mod_actions</module> - Bir isteği, özkaynağın MIME türüne veya
       istek yöntemine bakarak bir CGI betiğine eşler.</li>

     <li><module>mod_dir</module> - URL'yi sonlandıran bölü çizgisini
       <code>index.html</code> bir dosyaya eşler.</li>

     <li><module>mod_imagemap</module> - Bir isteği, bir HTML belge içindeki
       bir resme yapılan kullanıcı tıklamalarına dayanarak bir URL'ye
       eşler.</li>

     <li><module>mod_negotiation</module> - Dil veya içerik sıkıştırması gibi
       kullanıcı tercihlerine dayanarak uygun bir belgeyi seçer.</li>
     </ul>

 </section>

 </manualpage>
	<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
	<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "./style/manualpage.dtd">
	<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="./style/manual.tr.xsl"?>
	<!-- English Revision: 1310494:1741874 (outdated) -->
	<!-- =====================================================
	Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
	Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
	========================================================== -->

	<!--
	Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
	contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
	this work for additional information regarding copyright ownership.
	The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
	(the "License"); you may not use this file except in compliance with
	the License. You may obtain a copy of the License at

	http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0

	Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
	distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
	WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
	See the License for the specific language governing permissions and
	limitations under the License.
	-->

	<manualpage metafile="urlmapping.xml.meta">

	<title>URL’lerin Dosya Sistemi ile Eşleştirilmesi</title>

	<summary>
	<p>Bu belgede, bir istekte belirtilen URL’nin sunulacak dosyanın dosya
	sistemindeki yerini bulmak için Apache HTTP Sunucusu tarafından nasıl
	kullanıldığı açıklanmaktadır.</p>
	</summary>

	<section id="related"><title>İlgili Modüller ve Yönergeler</title>

	<related>
	<modulelist>
	<module>mod_actions</module>
	<module>mod_alias</module>
	<module>mod_dir</module>
	<module>mod_imagemap</module>
	<module>mod_negotiation</module>
	<module>mod_proxy</module>
	<module>mod_rewrite</module>
	<module>mod_speling</module>
	<module>mod_userdir</module>
	<module>mod_vhost_alias</module>
	</modulelist>
	<directivelist>
	<directive module="mod_alias">Alias</directive>
	<directive module="mod_alias">AliasMatch</directive>
	<directive module="mod_speling">CheckSpelling</directive>
	<directive module="core">DocumentRoot</directive>
	<directive module="core">ErrorDocument</directive>
	<directive module="core">Options</directive>
	<directive module="mod_proxy">ProxyPass</directive>
	<directive module="mod_proxy">ProxyPassReverse</directive>
	<directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookieDomain</directive>
	<directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookiePath</directive>
	<directive module="mod_alias">Redirect</directive>
	<directive module="mod_alias">RedirectMatch</directive>
	<directive module="mod_rewrite">RewriteCond</directive>
	<directive module="mod_rewrite">RewriteRule</directive>
	<directive module="mod_alias">ScriptAlias</directive>
	<directive module="mod_alias">ScriptAliasMatch</directive>
	<directive module="mod_userdir">UserDir</directive>
	</directivelist>
	</related>
	</section>

	<section id="documentroot"><title><code>DocumentRoot</code></title>

	<p>Yapılan bir isteğe hangi dosyanın sunulacağına karar verirken
	httpd’nin öntanımlı davranışı istek için URL yolunu (URL’den konak ismi
	ve port ayrıldıktan sonra kalan kısım) alıp bunu yapılandırma dosyasında
	<directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesi ile
	belirtilen dizinin sonuna eklemektir. Bu nedenle, <directive
	module="core">DocumentRoot</directive> altındaki dizinler ve dosyalar
	sitenin dışardan görünen temel belge ağacını oluştururlar.</p>

	<p>Örneğin, <directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesine
	<code>/var/http/html</code> atanmış olsun.
	<code>http://mesela.dom/balıklar/zargana.html</code> şeklindeki bir
	istek için istemciye <code>/var/http/html/balıklar/zargana.html</code>
	dosyası sunulur.</p>

	<p>httpd ayrıca, sunucunun birden fazla konak için istek kabul etmesini
	sağlayan <a href="vhosts/">sanal barındırmaya</a> da muktedirdir. Bu
	durumda her sanal konak için ayrı bir <directive module="core"
	>DocumentRoot</directive> belirtilebileceği gibi sunulacak içeriğin
	istekte bulunulan IP adresi veya konak ismine dayanarak devingen olarak
	saptanmasını sağlayabilen <module>mod_vhost_alias</module> modülüyle
	gelen yönergeler de kullanılabilir.</p>

	<p><directive module="core">DocumentRoot</directive> yönergesi
	yapılandırma dosyanızda ana sunucu için bir tane ve muhtemelen
	oluşturduğunuz her <a href="vhosts/">sanal konak</a> için de birer
	tanedir.</p>
	</section>

	<section id="outside"><title>Belge Kök Dizini Dışındaki Dosyalar</title>

	<p>Bazen dosya sisteminde doğrudan <directive module="core"
	>DocumentRoot</directive> altında bulunmayan dosyalara da erişim izni
	vermek gerekir. httpd’de bunu sağlamanın çeşitli yolları vardır. Unix
	sistemlerinde sembolik bağlar sayesinde dosya sisteminin farklı
	yerlerindeki dosyaları ve dizinleri <directive module="core"
	>DocumentRoot</directive> altındaymış gibi göstermek mümkündür.
	<directive module="core">Options</directive> yönergesine değer olarak
	<code>FollowSymLinks</code> veya <code>SymLinksIfOwnerMatch</code>
	atanmadıkça httpd olası güvenlik açıklarına karşı öntanımlı olarak
	sembolik bağları izlemez.</p>

	<p>Bundan başka, dosya sisteminin farklı parçalarını belge kök dizini
	altında göstermek için <directive module="mod_alias">Alias</directive>
	yönergesi de kullanılabilir. Örneğin,</p>

	<example>Alias /belgeler /var/http</example>

	<p>yapılandırması ile
	<code>http://mesela.dom/belgeler/dizin/dosya.html</code> URL’si için
	dosya sistemindeki <code>/var/http/dizin/dosya.html</code> dosyası
	sunulacaktır. Hedef dizindeki dosyaları birer <glossary ref="cgi"
	>CGI</glossary> betiği olarak imlemesi dışında <directive
	module="mod_alias" >ScriptAlias</directive> yönergesi de aynı şekilde
	çalışır.</p>

	<p>Biraz daha fazla esnekliğin gerektiği durumlarda <glossary
	ref="regex">düzenli ifadelere</glossary> dayalı eşleşmeler sağlamak
	üzere <directive module="mod_alias">AliasMatch</directive> ve <directive
	module="mod_alias" >ScriptAliasMatch</directive> yönergelerinin gücünden
	yararlanılabilir. Örneğin,</p>

	<example>ScriptAliasMatch ^/~([a-zA-Z0-9]+)/cgi-bin/(.+)
	/home/$1/cgi-bin/$2</example>

	<p>satırı sayesinde <code>http://mesela.dom/~user/cgi-bin/betik.cgi</code>
	URL’si <code>/home/user/cgi-bin/betik.cgi</code> dosyası ile
	eşleştirilir ve dosya bir CGI betiği olarak çalıştırılırdı.</p>
	</section>

	<section id="user"><title>Kullanıcı Dizinleri</title>

	<p>Geleneksel olarak Unix sistemlerinde belli bir kullanıcının (örn,
	<em>birisi</em>) ev dizinine <code>~birisi/</code> şeklinde atıfta
	bulunulabilir. <module>mod_userdir</module> modülü bu özelliği site
	üzerinden kullanıcıların ev dizinlerindeki dosyaları kişisel sayfalar
	olarak sunmalarını sağlamak üzere kullanır. Örnek:</p>

	<example>http://mesela.dom/~birisi/dosya.html</example>

	<p>Güvenlik sebebiyle kullanıcıların ev dizinlerine doğrudan HTTP erişimi
	vermek uygun olmaz. Bu bakımdan, kullanıcının ev dizini altında HTTP
	erişimi verilecek dosyaların bulunduğu dizini belirtmek için <directive
	module="mod_userdir">UserDir</directive> yönergesi sağlanmıştır.
	Öntanımlı olan <code>Userdir public_html</code> yapılandırması ile
	yukarıdaki gibi bir URL kullanıcının ev dizini (<code>/etc/passwd</code>
	dosyasında belirtilir) <code>/home/birisi/</code> altında yer alan
	<code>/home/birisi/public_html/dosya.html</code> dosyası ile
	eşleşirdi.</p>

	<p>Ev dizininin yerinin <code>/etc/passwd</code> dosyasında belirtilmediği
	sistemlerde kullanılmak üzere <code>Userdir</code> yönergesinin başka
	kullanım şekilleri de vardır.</p>

	<p>Bazı kişiler (genellikle URL üzerinde <code>%7e</code> olarak
	kodlanması sebebiyle) "~" simgesini biçimsiz bulabilir ve kullanıcı
	dizinlerini imlemek için başka bir karakter kullanmayı tercih
	edebilirler. Bu işlevsellik <module>mod_userdir</module> tarafından
	desteklenmemektedir. Ancak, kullanıcı dizinleri düzgün şekilde
	yapılandırılmışsa istenen etki <directive
	module="mod_alias">AliasMatch</directive> yönergesi ile sağlanabilir.
	Örneğin, <code>http://mesela.dom/sayfalar/birisi/dosya.html</code>
	URL’si ile <code>/home/birisi/public_html/dosya.html</code> dosyasını
	eşlemek için <code>AliasMatch</code> yönergesi şöyle
	kullanılabilirdi:</p>

	<example>AliasMatch ^/sayfalar/([a-zA-Z0-9]+)(/(.*))?$
	/home/$1/public_html/$3</example>
	</section>

	<section id="redirect"><title>URL Yönlendirme</title>

	<p>Yukarıdaki bölümlerde açıklanan yapılandırma yönergeleri httpd’ye
	içeriği dosya sisteminin belli bir yerinden alıp istemciye göndermesini
	söyler. Bazen istemciye, istediği içeriğe farklı bir URL ile
	erişebileceğini ve bu URL için ayrı bir istek yapması gerektiğini
	bildirmek gerekir. Bu işleme <em>yönlendirme</em> adı verilir ve bu
	işlevsellik <directive module="mod_alias">Redirect</directive> yönergesi
	ile sağlanır. Örneğin, <directive module="core">DocumentRoot</directive>
	altındaki <code>/foo/</code> dizininin içeriğinin <code>/bar/</code>
	adında yeni bir dizine taşınması halinde istemciye yeni konumun
	bildirilmesi şöyle sağlanabilirdi:</p>

	<example>Redirect permanent /foo/
	http://mesela.dom/bar/</example>

	<p>Bu atama sayesinde <code>/foo/</code> ile başlayan URL yolları
	<code>mesela.dom</code> sunucundaki <code>/bar/</code> dizini altındaki
	içeriğe yönlendirilmektedir. Yönlendirmeyi aynı sunucu üzerinde yapmak
	zorunda değilsiniz, bu yönerge ile başka bir sunucuya da yönlendirme
	yapabilirsiniz.</p>

	<p>httpd ayrıca, yeniden yazma ile ilgili daha karmaşık sorunlara çözüm
	olarak <directive module="mod_alias">RedirectMatch</directive> diye bir
	yönerge daha sağlar. Örneğin bir sitenin baş sayfasını diğer isteklerden
	ayrı olarak farklı bir siteye yönlendirmek için yönergeyi şöyle
	kullanabilirsiniz:</p>

	<example>RedirectMatch permanent ^/$
	http://misal.dom/ilksayfa.html</example>

	<p>Bundan başka, bir sitedeki tüm sayfalara yapılan istekleri başka bir
	siteye geçici olarak yönlendirmek için şöyle bir şey yapabilirsiniz:</p>

	<example>RedirectMatch temp .*
	http://mesela.misal.dom/ilksayfa.html</example>
	</section>

	<section id="proxy"><title>Karşı Vekil</title>

	<p>httpd ayrıca, uzak sunuculardaki belgelerin yerel sunucunun URL
	alanına getirilmesini de mümkün kılar. Bu tekniğe HTTP sunucunun
	belgeleri uzak bir sunucudan alıp istemciye sunmasını sağlayarak bir
	vekil sunucu gibi davranması nedeniyle <em>ters vekalet</em> adı
	verilir. Belgelerin istemciye özkaynağın bulunduğu sunucudan
	geliyormuş gibi değilde doğrudan isteği yaptığı sunucudan geliyormuş
	gibi sunulması nedeniyle bu işlem normal vekaletten farklıdır.</p>

	<p>Aşağıdaki örnekte, istemci <code>/foo/</code> dizini altından bir belge
	istemekte, sunucu ise bu belgeyi <code>dahili.mesela.dom</code>
	üzerindeki <code>/bar/</code> dizininden alıp istemciye yerel sunucudan
	geliyormuş gibi sunmaktadır:</p>

	<example>
	ProxyPass /foo/ http://dahili.mesela.dom/bar/<br />
	ProxyPassReverse /foo/ http://dahili.mesela.dom/bar/<br />
	ProxyPassReverseCookieDomain dahili.mesela.dom harici.mesela.dom<br />
	ProxyPassReverseCookiePath /foo/ /bar/
	</example>

	<p><directive module="mod_proxy">ProxyPass</directive> sunucuyu uygun
	belgeleri alması için yapılandırırken <directive module="mod_proxy"
	>ProxyPassReverse</directive> yönergesi <code>dahili.mesela.dom</code>
	sunucusundan kaynaklanan yönlendirmeleri yeniden yazar, böylece bunların
	yerel sunucudaki yerleri belirlenmiş olur. Benzer şekilde, <directive
	module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookieDomain</directive> ve
	<directive module="mod_proxy">ProxyPassReverseCookiePath</directive>
	yönergeleri de arka sunucu tarafından atanan çerezleri yeniden yazar.</p>

	<p>Yalnız, belgelerin içindeki hiperbağların yeniden yazılmayacağına
	dikkat ediniz. Dolayısıyla, belge içinde
	<code>dahili.mesela.dom</code>’u ismiyle hedef alan mutlak hiperbağlar
	varsa bunlar istemci tarafından vekil sunucudan değil doğrudan
	<code>dahili.mesela.dom</code>’dan istenecektir. Bir sayfanın içindeki bu
	bağları (ve diğer içeriği) <module>mod_substitute</module> modülü
	kullanılarak istemciye sunuluyormuşçasına değiştirebilirsiniz.</p>

	<example>
	Substitute s/dahili\.mesela\.dom/harici.mesela.dom/i
	</example>

	<p>HTML ve XHTML’de hiperbağları daha bilgece yeniden yazabilen
	<module>mod_proxy_html</module> modülü de kullanılabilir. Yeniden
	yazılması gereken URL eşlemlerini oluşturmanızı sağlar, böylece karmaşık
	vekil senaryoları oluşturulabilir.</p>
	</section>

	<section id="rewrite"><title>Yeniden Yazma Motoru</title>

	<p>Daha güçlü ikameler gerektiğinde <module>mod_rewrite</module> modülü
	tarafından sağlanan yeniden yazma motoru işe yarayabilir. Bu modüldeki
	yönergeler sunulacak içeriğin yerine karar vermek için kaynak IP adresi,
	tarayıcı türü gibi isteğe özgü özellikleri kullanırlar.
	<module>mod_rewrite</module> modülü buna ek olarak isteğin nasıl ele
	alınacağına karar vermek için harici yazılımları ve veritabanlarını
	kullanabilir. Yeniden yazma motoru yukarıda değinilen üç eşleşme türünü
	de uygulayabilecek yetenektedir: Dahili yönlendirmeler (rumuzlar),
	harici yönlendirmeler ve vekalet. <module>mod_rewrite</module> modülü
	tarafından sağlanan yeteneklerin ayrıntılı açıklamaları ve bunların
	kullanım örnekleri ayrıntılı olarak <a href="rewrite/">mod_rewrite
	belgeleri</a>nde bulunmaktadır.</p>
	</section>

	<section id="notfound"><title>Dosya orada yok</title>

	<p>Kaçınılmaz olarak, dosya sisteminde mevcut olmayan dosyalar için de
	istek yapılacaktır. Bunun çeşitli sebepleri olabilir. Bazı durumlarda
	bu, belgelerin yerlerininin değiştirilmesinin bir sonucu olabilir. Bu
	durumda yapılacak en iyi şey, istemciyi belgeyi yeni yerinden istemesi
	için bilgilendirmek amacıyla <a href="#redirect">URL yönlendirmesi</a>
	kullanmaktır. Bu şekilde, içeriğin yeri değişse bile eski yer imlerinin
	ve hiperbağların çalışmaya devam edeceklerinden emin olabilirsiniz.</p>

	<p>"Dosya orada yok" ("File Not Found") hatalarının diğer bir bildik
	sebebi de URL’lerin hiperbağlarda veya doğrudan tarayıcıda kasıtlı ya da
	kasıtsız, yanlış yazılmasıdır. Bu tür sorunlarda yardımcı olması için
	httpd <module>mod_speling</module> (sic) adında bir modülle gelir. Bu
	modül etkin kılındığında htpd, "Dosya orada yok" ("File Not Found")
	hatalarının önünü kesip başka bir yerde benzer isimde bir dosya var mı
	diye bakar. Böyle bir dosya varsa, <module>mod_speling</module>
	istemciye dosyanın doğru yerini bildiren bir HTTP yönlendirmesi yollar.
	Benzer çok sayıda dosya varsa bunlar istemciye bir liste halinde
	sunulur.</p>

	<p><module>mod_speling</module> modülünün en yararlı özelliklerinden biri
	de dosya isimlerini harf büyüklüğüne duyarsız olarak arayabilmesidir.
	Dosya isimlerinde harf büyüklüğünün önemli olduğu Unix benzeri sistemler
	hakkında bilgisi olmayan kullanıcılara sahip sistemlerin kullanıcılarına
	bu büyük yarar sağlar. Fakat modülün URL düzeltmekten başka şeyler için
	de kullanılması, istemcilerden gelen neredeyse her isteğin URL
	yönlendirmesine konu olmasına sebep olarak sunucunun yükünü
	arttırabilir.</p>

	<p><module>mod_dir</module> modülü sanal URI'leri, onları sunan gerçek
	kaynağa eşlemekte kullanılan <directive module="mod_dir"
	>FallbackResource</directive> yönergesini içerir. Bir 'ön denetleyici'
	gerçeklerken <module>mod_rewrite</module> modülünün kullanılmasını
	sağlamak için çok kullanışlıdır.</p>

	<p>Yerinde bulunmayan içeriğin bulunması çabalarının tümü Apache’nin 404
	(Dosya orada yok) HTTP durum kodlu bir hata sayfası döndürmesine yol
	açar. Bu sayfanın içeriği <directive module="core"
	>ErrorDocument</directive> yönergesi ile denetlenebilir ve <a
	href="custom-error.html" >Hata Yanıtlarının Kişiselleştirilmesi</a>
	bölümünde anlatıldığı gibi oldukça esnek bir şekilde
	kişiselleştirilebilir.</p>
	</section>

	<section id="other"><title>Diğer URL Eşleme Modülleri</title>

	<!-- TODO Flesh out each of the items in the list below. -->

	<p>URL eşlemede kullanılabilecek diğer modüller:</p>

	<ul>
	<li><module>mod_actions</module> - Bir isteği, özkaynağın MIME türüne veya
	istek yöntemine bakarak bir CGI betiğine eşler.</li>

	<li><module>mod_dir</module> - URL'yi sonlandıran bölü çizgisini
	<code>index.html</code> bir dosyaya eşler.</li>

	<li><module>mod_imagemap</module> - Bir isteği, bir HTML belge içindeki
	bir resme yapılan kullanıcı tıklamalarına dayanarak bir URL'ye
	eşler.</li>

	<li><module>mod_negotiation</module> - Dil veya içerik sıkıştırması gibi
	kullanıcı tercihlerine dayanarak uygun bir belgeyi seçer.</li>
	</ul>

	</section>

	</manualpage>