<?xml version='1.0' encoding='UTF-8' ?>
<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "./style/manualpage.dtd">
<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="./style/manual.tr.xsl"?>
<!-- English Revision: 1174747 -->
<!-- =====================================================
 Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
   Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
========================================================== -->

<!--
 Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
 contributor license agreements.  See the NOTICE file distributed with
 this work for additional information regarding copyright ownership.
 The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
 (the "License"); you may not use this file except in compliance with
 the License.  You may obtain a copy of the License at

     http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0

 Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
 distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
 WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
 See the License for the specific language governing permissions and
 limitations under the License.
-->

<manualpage metafile="stopping.xml.meta">

  <title>Apache HTTP Sunucusunun Durdurulması ve Yeniden Başlatılması</title>

<summary>
    <p>Bu belge Apache HTTP Sunucusunun Unix benzeri sistemlerde durdurulması
      ve yeniden başlatılması konularını kapsar. Windows NT, 2000 ve XP
      kullanıcıları Apache HTTPd’yi bu platformlarda nasıl denetimlerine
      alacaklarını öğrenmek için <a href="platform/windows.html#winsvc"
      >httpd’nin Bir Hizmet Olarak Çalıştırılması</a> sayfasına, Windows 9x ve
      ME kullanıcıları ise <a href="platform/windows.html#wincons">httpd’nin
      Bir Konsol Uygulaması Olarak Çalıştırılması</a> sayfasına
      bakabilirler.</p>
</summary>

<seealso><program>httpd</program></seealso>
<seealso><program>apachectl</program></seealso>
<seealso><a href="invoking.html">Başlatma</a></seealso>

<section id="introduction"><title>Giriş</title>

    <p>Apache HTTP Sunucusunu durdurmak ve yeniden başlatmak için çalışan
      <program>httpd</program> süreçlerine bir sinyal göndermeniz gerekir.
      Sinyal göndermek için iki yol vardır. İlki, süreçlere doğrudan sinyal
      göndermek için unix <code>kill</code> komutunun kullanımıdır. Bu
      suretle, sisteminizde çalışmakta olan bir çok <program>httpd</program>
      sürecini uyarabilirsiniz ama süreç kimliği <directive
      module="mpm_common">PidFile</directive> yönergesi ile belirtilen dosyada
      tutulan ana süreç dışında hiçbirine sinyal göndermemelisiniz. Başka
      bir deyişle, ana süreç haricinde hiçbir sürece sinyal göndermeye normal
      olarak ihtiyacınız olmaması gerekir. Ana sürece gönderebileceğiniz
      dört çeşit sinyal vardır:
      <code><a href="#term">TERM</a></code>,
      <code><a href="#graceful">USR1</a></code>,
      <code><a href="#hup">HUP</a></code> ve
      <code><a href="#gracefulstop">WINCH</a></code>. Bunlar yeri geldikçe
      açıklanacaktır.</p>

    <p>Ana sürece <code>kill</code> ile sinyal göndermek için şöyle bir
      komut verebilirsiniz:</p>

    <example>kill -TERM `cat /usr/local/apache2/logs/httpd.pid`</example>

    <p><program>httpd</program> süreçlerine sinyal göndermenin ikinci yolu
      <code>-k</code> komut satırı seçeneğini şu değerlerden biri ile
      kullanmaktır: <code>stop</code>, <code>restart</code>,
      <code>graceful</code> ve <code>graceful-stop</code>. Bunlar aşağıda
      açıklanacaktır. <code>-k</code> komut satırı seçeneği
      <program>httpd</program>’ye ait olsa da ana sürece bu sinyalleri
      göndermek için <program>apachectl</program> betiğini kullanmanızı
      öneririz. <program>apachectl</program>, komut satırı seçeneklerini
      <program>httpd</program>’ye aktaracaktır.</p>

    <p><program>httpd</program>’ye sinyal gönderdikten sonra olup biteni şu
      komutla izleyebilirsiniz:</p>

    <example>tail -f /usr/local/apache2/logs/error_log</example>

    <p>Bu örnekleri, kendi <directive module="core">ServerRoot</directive> ve
      <directive module="mpm_common">PidFile</directive> yönergelerinizdeki
      ayarlara uygun olarak değiştirdikten sonra kullanınız.</p>
</section>

<section id="term"><title>Hemen Durdur</title>

  <dl><dt>Sinyal: TERM</dt>
    <dd><code>apachectl -k stop</code></dd>
  </dl>

    <p>Ana sürece <code>TERM</code> veya <code>stop</code> sinyali
      göndererek tüm çocukların bir an önce öldürülmeye çalışılmasını sağlamış
      olursunuz. Tüm çocukların öldürülmesi bir kaç saniye sürebilir. Son
      olarak ana süreç çıkacaktır. Yanıtlanmakta olan istekler hemen
      sonlandırılacak ve artık isteklere yanıt verilmeyecektir.</p>
</section>

<section id="graceful"><title>Nazikçe Yeniden Başlat</title>

  <dl><dt>Sinyal: USR1</dt>
    <dd><code>apachectl -k graceful</code></dd>
  </dl>

    <p>Ana sürece <code>USR1</code> veya <code>graceful</code> sinyalinin
      gönderilmesi, çocuklara ellerindeki mevcut işleri bitirdikten sonra
      (veya sundukları bir şey yoksa hemen) çıkmalarının <em>önerilmesi</em>
      demektir. Ana süreç kendi yapılandırma dosyalarını yeniden okur ve
      kendi günlük dosyalarını yeniden açar. Ana sürecin öldürdüğü her sürecin
      yerine yeni yapılandırma <em>kuşağından</em> bir süreç başlatır ve hemen
      yeni isteklere hizmet sunulmaya başlanır.</p>

    <p>Bu kod MPM’lerin süreçleri denetleyen yönergelerine daima uyacak
      şekilde tasarlanmıştır. Bu suretle, istemcilere hizmet sunacak çocuk
      süreçler ve evreler, yeniden başlatma işleminde de uygun sayıda
      sağlanmış olur. Bununla birlikte, <directive
      module="mpm_common">StartServers</directive> yönergesinde şöyle
      davranılır: İlk saniye içinde en azından <directive
      module="mpm_common">StartServers</directive> sayıda yeni çocuk
      oluşturulmamışsa iş olmayan bir devreyi geçiştirecek kadarı oluşturulur.
      Ardından sunucunun mevcut yükünü karşılamak için gereken sayıda çocuk
      süreç oluşturulur. Bu suretle, kod her ikisi için de gereğini yerine
      getirmeye çalışmış olur.</p>

    <p><module>mod_status</module> kullanıcıları <code>USR1</code>
      gönderildiği zaman sunucu istatistiklerinin sıfırlanmadığı konusunda
      uyarılacaktır. Kod, sunucunun yeni isteklere yanıt veremediği zamanı en
      aza indirmenin yanısıra ayar parametrelerinize de uymak üzere
      tasarlanmıştır (yeni istekler işletim sistemi tarafından kuyruğa
      alınacağından bir istek kaybı olayı yaşanmaz). Bunu sağlamak için, her
      iki kuşağın çocuklarının izini sürecek bir <em>çetele</em> tutulur.</p>

    <p><module>mod_status</module> modülü, nazikçe yeniden başlat komutunun
      verilmesinden önce başlamış ve sunulmaya devam eden isteklere bakan
      çocukları imlemek için ayrıca bir <code>G</code> (Graceful’un baş harfi)
      kullanır.</p>

    <p>Günlük dosyası döndürme betiğine, yeniden başlatma öncesi günlüğe yazan
      tüm çocukların işini bitirdiğini <code>USR1</code> kullanarak
      bildirmenin bir yolu yoktur.  Önerimiz, eski günlük kaydı üzerinde bir
      işlem yapmaya başlamadan önce <code>USR1</code> sinyali gönderilmesinin
      ardından belli bir süre beklenilmesi olacaktır. Örneğin, düşük band
      genişliğine sahip istemcilere hizmet sunan çoğu sürecin işinin 10
      dakikadan önce bitmeyeceğini gözönüne alarak eski günlük üzerinde işlem
      yapmaya başlamak için 15 dakika beklenebilir.</p>

    <note>
    <p>Bir yeniden başlatma isteğinde, yapılandırma dosyalarında bir hata
      olmadığından emin olmak için önce bir sözdizimi denetimi yapılır. Eğer
      yapılandırma dosyalarınızda bir hata varsa bu sözdizimi hatasıyla ilgili
      bir hata iletisi alırsınız ve sunucu yeniden başlamayı reddeder. Bu
      yolla, bir hata sonucu sunucunun çökerek yeniden başlamaması nedeniyle
      işlevsiz bir sunucuyla başbaşa kalmanız önlenmiştir.</p>

    <p>Ancak, bu hala sunucunuzun düzgünce yeniden başlatılmasını garanti
      etmeyecektir. Yapılandırma dosyalarınızı sözdizimi denetiminin yanında
      anlamlandırılması bakımından da sınamak için
      <program>httpd</program>’nin root olmayan bir kullanıcı tarafından
      çalıştırılmasını deneyebilirsiniz. Eğer yapılandırma dosyalarında bir
      hata yoksa soketleri ve günlük dosyalarını açmaya çalışırken root
      aidiyetinde çalışmadığından veya çalışmakta olan asıl sunucu bu portları
      zaten dinlediğinden başarısız olacaktır. Eğer başka bir sebeple
      başarısız olursa olası sebep bir yapılandırma dosyası hatasıdır ve asıl
      sunucuya ‘nazikçe yeniden başla’ komutunu vermeden önce bu hatayı
      düzeltmeniz gerekir.</p></note>
</section>

<section id="hup"><title>Hemen Yeniden Başlat</title>

  <dl><dt>Sinyal: HUP</dt>
    <dd><code>apachectl -k restart</code></dd>
  </dl>

    <p>Ana sürece <code>HUP</code> veya <code>restart</code> sinyalinin
      gönderilmesi tüm çocukların <code>TERM</code> sinyali gönderilmiş gibi
      öldürülmesine sebep olur fakat ana sürecin çıkmasını sağlamaz.
      Ana süreç yapılandırma dosyalarını yeniden okur ve günlük kayıt
      dosyalarını yeniden açar. Bunların ardından isteklere yanıt verecek yeni
      kuşak çocukları oluşturmaya başlar.</p>

    <p><module>mod_status</module> kullanıcıları bir <code>HUP</code> sinyalı
      gönderildiğinde sunucu istatistiklerinin sıfırlandığı konusunda
      uyarılırlar.</p>

    <note>‘Nazikçe yeniden başlat’ komutundaki gibi yeniden başlatma öncesi
      bir sözdizimi denetimi yapılır. Eğer yapılandırma dosyalarınızda
      sözdizimi hatası varsa yeniden başlatma işlemi gerçekleşmez ve sözdizimi
      hatalarıyla ilgili bildirim alırsınız.</note>
</section>

<section id="gracefulstop"><title>Nazikçe Durdur</title>

  <dl><dt>Sinyal: WINCH</dt>
    <dd><code>apachectl -k graceful-stop</code></dd>
  </dl>

    <p>Ana sürecin <code>WINCH</code> veya <code>graceful-stop</code>
      sinyalini alması, çocuklara ellerindeki mevcut işleri bitirdikten sonra
      (veya sundukları bir şey yoksa hemen) çıkmalarının <em>önerilmesine</em>
      sebep olur. Ana süreç bunun hemen ardından <directive
      module="mpm_common">PidFile</directive> dosyasını siler ve port
      dinlemeyi keser. Ana süreç  çalışmaya ve isteklere yanıt vermekte olan
      çocuk süreçleri izlemeye devam eder. Tüm çocuklar işlerini bitirip
      çıktığında veya <directive
      module="mpm_common">GracefulShutdownTimeout</directive> ile belirtilen
      zaman aşımı dolduğunda ana süreç de kendini sonlandırır. Eğer zaman aşımı
      devreye girmişse o an çalışmakta olan çocuk süreçlere <code>TERM</code>
      sinyali gönderilerek hemen çıkmaları sağlanır.</p>

    <p>Bir <code>TERM</code> sinyali ile "graceful" durumundaki tüm çocuklar
      ve ana süreç hemen sonlandırılacaktır. Bununla birlikte, <directive
      module="mpm_common">PidFile</directive> dosyası da silineceğinden, artık
      <code>apachectl</code> veya <code>httpd</code>’yi bu sinyali göndermek
      için kullanamayacaksınız.</p>

    <note><p><code>graceful-stop</code> sinyali, aynı anda, aynı yapılandırma
      ile çok sayıda <program>httpd</program> kopyasının çalıştırılabilmesine
      imkan verir.  Bu, Apache nazikçe yükseltileceği zaman güçlü bir özellik
      haline gelmekteyse de, bazı yapılandırmalarda yarış koşullarının
      oluşmasına ve kısır çekişmelere (deadlock) sebep olabilir.</p>

    <p>Sunucunun süreç kimliğini içeren kilit dosyaları (<directive
      module="core">Mutex</directive>) ve Unix soket dosyaları
      (<directive module="mod_cgid">ScriptSock</directive>) gibi dosyaların
      disk üzerindeki mevcudiyetlerinin sorunsuz olarak devam ettiğinden emin
      olunmaya çalışılmalıdır.  Ayrıca, bir yapılandırma yönergesi, üçüncü
      parti bir modül veya kalıcı CGI uygulamalarına ait disk kilit veya durum
      dosyaları olabilir; <program>httpd</program>’nin birden fazla kopyasının
      çalışması nedeniyle bu dosyaların da üzerine yazılmadığından emin
      olunmaya çalışılmalıdır.</p>

    <p><program>rotatelogs</program> tarzı borulu günlükleme kullanımı gibi
      durumlarda yarış koşullarının oluşması olasılığına karşı uyanık
      olunmalıdır. Aynı günlük kayıt dosyalarını aynı anda döndürmeye çalışan
      birden fazla <program>rotatelogs</program> kopyasının çalıştırılması
      halinde bunların her biri diğerlerinin günlük kayıt dosyalarının kaybına
      sebep olabilir.</p></note>
</section>

</manualpage>